Τα τελευταία χρόνια, με την πολύτιμη και απαραίτητη συνδρομή του καιρού, κλέβουμε λίγο καλοκαίρι από το φθινόπωρο. Τουλάχιστον ο μισός Σεπτέμβρης μετρά για μήνας καλοκαιρινός.
Είναι λες και προσπαθούμε να αναστείλουμε για λίγο ακόμα τη μελαγχολία και την κατήφεια που συνοδεύουν την επανέναρξη των υποχρεώσεων, ακόμα κι αν έχουμε γυρίσει στη δουλειά εβδομάδες πριν ‒ όσοι έχουμε ακόμα εν καιρώ κορωνοϊού. Περισσότερο από πραγματική κατάσταση, είναι μια αίσθηση που μας έχει υποβληθεί από τα παιδικά μας χρόνια.
Σεπτέμβρης σήμαινε επιστροφή στο σχολείο, πρωινό ξύπνημα, μαθήματα, διάβασμα και κατάκλιση νωρίς το βράδυ. Είναι, βέβαια, μια αίσθηση χαρμολύπης, γιατί η έναρξη του φθινοπώρου επαναφέρει και τη διάθεση για (επ)αναπροσδιορισμό, για διευθέτηση εκκρεμών υποθέσεων, για αλλαγές παράλληλες με την αλλαγή του καιρού. Επαναφέρει, επίσης, την ισορροπία, καθώς για ένα διάστημα η μέρα και η νύχτα διαρκούν το ίδιο.
Καθώς οι πρώτες βροχές και η μικρή πτώση της θερμοκρασίας μας θύμισαν ότι μπαίνουμε σιγά σιγά στη φθινοπωρινή εποχή, ετοιμάσαμε μια λίστα με ανάλογες ταινίες, για να ενταχθούμε ομαλότερα στην πρέπουσα ψυχική διάθεση. Ταινίες πρόσφορες για μια σωστή φθινοπωρινή ταινιοθεραπεία.
1. Mια αγάπη ολότελα δική μας (All that Heaven allows, 1955) του Ντάγκλας Σερκ
Από τα κεντήματα του Ντάγκλας Σέρκ μέσα στη δεκαετία, ετούτο «φωνάζει» περισσότερο φθινόπωρο, είναι λες και κάθε δέντρο στο φιλμ επιλέχθηκε ξεχωριστά έπειτα από εξονυχιστικό casting, ώστε τα φύλλα του να έχουν την απαραίτητη κιτρινίζουσα απόχρωση. Κατά τα λοιπά, θα βρεις τη συνήθη, αμίμητη «σερκική» καλλιγραφία μετά κριτικής στο ψευδεπίγραφο μοντέλο ευημερίας, ευδαιμονίας και κοινωνικής ειρήνης των αμερικανικών προαστίων σε ένα μελόδραμα από εκείνα για τα οποία η έβδομη τέχνη μπορεί να αισθάνεται περήφανη. Αδυσώπητη η σκηνή με την τηλεόραση, όπου με ένα ειρωνικό πλάνο ο Σερκ συμπυκνώνει την απομόνωση της ηρωίδας του αλλά και μιας γενιάς που μεγάλωνε μπροστά στη μικρή οθόνη.
2. An autumn afternoon (1962) του Γιασουχίρο Όζου
Σινεμά φαινομενικά απλό, μα ενδελεχούς προμελέτης, ειδικά ως προς τη σύνθεση του κάδρου – τα αντικείμενα στο φιλμ λένε τη δική τους ιστορία. Το κύκνειο άσμα του Γιασουχίρο Όζου είναι τοποθετημένο στη μεταπολεμική Ιαπωνία, μια χώρα που αλλάζει ήθη και έθιμα υπό την επιρροή του αμερικανικού επιχειρηματικού και κοινωνικού μοντέλου, μια χώρα ευρισκόμενη στην καρδιά του φθινοπώρου της, αν θέλεις. Πρόκειται, όμως, για ιστορία που, παρά τα ηθογραφικά της στοιχεία, υπερβαίνει τον χώρο και τον χρόνο στον οποίο εκτυλίσσεται, καθώς πραγματεύεται έναν φόβο πανανθρώπινο, καθολικά οικείο: εκείνον της μοναξιάς. Θα χρειαστείς ένα ποτήρι σάκε μετά το πέρας της προβολής.
3. Το Κεντρί (The Sting, 1973) του Τζορτζ Ρόι Χιλ
Μήνα Σεπτέμβρη στήνουν μια περίτεχνη πλεκτάνη για να αποσπάσουν χρήματα από τον μαφιόζο του Ρόμπερτ Σο οι Πολ Νιούμαν και Ρόμπερτ Ρέντφορντ στο «Κεντρί». Ενδεδειγμένη φθινοπωρινή προβολή το καθιστούν επίσης η καστανέρυθρη όψη του και ο περιβάλλων χώρος μιας Αμερικής χτυπημένης από το κραχ του ’29. Ίσως όχι απαραίτητα ο τόνος του, καθώς πρόκειται για έναν από τους ευφορικότερους τίτλους του αμερικανικού σινεμά, με περίσσευμα φινέτσας, ragtime ήχους κι ένα σενάριο από εκείνα που ζήλεψε κάθε ταινία «απάτης» που το ακολούθησε. Επτά Όσκαρ, ανάμεσά τους και εκείνο της καλύτερης ταινίας.
4. Φθινοπωρινή Σονάτα (Autumn Sonata, 1978) του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
Σε μία από τις σκληρότερες ταινίες του Μπέργκμαν πρώην διάσημη πιανίστρια επισκέπτεται τη συνεσταλμένη κόρη της μετά από πολυετή απουσία. Μέσα σε μια νύχτα ακούγονται λόγια αδιανόητης ωμότητας με εκείνα που δεν λέγονται, μα εννοούνται, με τα βλέμματα να μοιάζουν ακόμα πιο τρομακτικά, σε μια αντιπαράθεση γονέα και τέκνου καταδικασμένη να επαναλαμβάνεται κυκλικά, να αναπαράγεται αυτούσια στο διηνεκές, παρά τις όποιες πρόσκαιρες ανακωχές. Μετρημένες στα δάχτυλα οι φορές που έχεις δει στο πανί τέτοιο ξεγύμνωμα σαν αυτό της Ίνγκριντ Μπέργκμαν εδώ, δεν ξέρεις πού τελειώνει η ερμηνεία και πού ξεκινά η εξομολόγηση, ίσως μόνο με την εμφάνιση του Μπράντο στο «Τελευταίο ταγκό στο Παρίσι» μπορεί να συγκριθεί.
5. Mεσάνυχτα… και κάτι (Round Midnight, 1986) του Μπερτράν Ταβερνιέ
Η μουσική υπόκρουση της φθινοπωρινής εποχής είναι αναμφίβολα τζαζ, συνεπώς απαραίτητη η ένταξη μιας ταινίας σχετικής θεματολογίας στο φιλμικό διαιτολόγιο. Ο «γιατρός» συνιστά «Round Midnight», μια έξοχη, μελαγχολική δημιουργία, όπου ο θρυλικός Ντέξτερ Γκόρντον υποδύεται έναν σαξοφωνίστα, βασισμένο σε μεγάλο ποσοστό στον πιανίστα Μπαντ Πάουελ. Δεν πρόκειται όμως για ένα τυπικό «άτυπο» βιογραφικό φιλμ. Η ταινία θα μπορούσε κάλλιστα να μιλά για τη ζωή οποιουδήποτε μουσικού της τζαζ, με την αυτοκαταστροφή, την αυτοεξορία, την παυσίπονη λειτουργία της μουσικής και όλα όσα τη συνοδεύουν συνήθως. Πολλοί φίλοι και επαγγελματίες της τζαζ θεωρούν το «Round Midnight» την καλύτερη ταινία που έγινε ποτέ επί του θέματος.
Με πληροφορίες από lifo
