Η ποιήτρια της διπλανής πόρτας: Αυτό είναι η Κική Δημουλά. Μια γυναίκα οικεία, καθημερινή, που θα μπορούσε να είναι η μάνα σου, η γιαγιά σου, αλλά είναι ποιήτρια, ακαδημαϊκός και πολυβραβευμένη.
«Γράφω κάτι ποιήματα», λέει η ίδια για τον εαυτό της. Και ψάχνει λέξεις, τις κατάλληλες, για να τις βάλει στη σειρά και να εκφράσει το μέσα της που ταυτίζεται με το μέσα μας. Τόσο απλά….
«Δεν ξέρω πως ζουν οι ποιητές. Δεν ξέρω πως ζουν οι άλλοι ποιητές. Δεν έχω συστηματική επαφή με ποιητές, παρά με λίγους φίλους που συμπίπτει να είναι ποιητές.
Η καθημερινότητα είναι καθημερινότητα. Τίποτα δεν την αλλάζει. Ούτε η ποίηση. Εζησα με έναν ποιητή αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο. Η ποίηση δεν είναι συνεχής. Επομένως η καθημερινότητα είναι η νικήτρια σε όλα. Μεγάλωσα τα παιδιά μου, ντάντεψα τα εγγόνια μου. Εκανα ενός κοινού ανθρώπου τη ζωή, γιατί έτσι ένοιωθα άλλωστε. Δεν άλλαξε κάτι ότι έγραφα κάποια ποιήματα. Όση φήμη κι αν απέκτησα έμεινα η μαμά, η γιαγιά, ο εαυτός μου.
Από τα δικά μου παιδικά χρόνια, κρατάω μόνο την απουσία των γονιών μου. Ο καιρός εκείνος δεν ήταν πολύ ευνοϊκός για τα νιάτα. Ηταν μάλλον στερημένος. Εβγαινα ως τα σκαλάκια του σπιτιού μου γιατί ήταν πάρα πολύ αυστηρό το καθεστώς των γονιών μου. Δεν πήγα πουθενά, εκδρομή, δεν έζησα καθόλου νεανικά χρόνια. Ο,τι έγινε, έγινε στο Γυμνάσιο. Είναι γλυκύτατα όλα αυτά να τα σκέφτομαι τώρα κι ας ήταν τότε ενοχλητικά και δυσάρεστα. Τώρα αν μου δινόταν η ευκαιρία να ξαναζήσω τα ίδια και χειρότερα, θα το ήθελα πολύ».
«Στα 18 μου έβγαλα ένα φυλλάδιο με ποιήματα. Αλήθεια δεν ξέρω πως, αλλά γνώριζα από τότε τον Αθω Δημουλά. Και ήταν μια παρακίνηση. Εκείνος έγραφε ήδη. Νομίζω ότι ήθελα να τον γοητεύσω. Δεν ξέρω αν τον γοήτευσα. Αυτό το πράγμα της ποίησης ήταν ο κουμπάρος που μας ένωσε. Με βοήθησε πάρα πολύ. Δεν έκανα τίποτα χωρίς να συμφωνήσει εκείνος. Αυτό το διαδέχτηκε η κόρη μου. Πήρε τη θέση του Αθω από την ώρα που πέθανε. Η κόρη μου είναι ένας σπουδαίος σύμβουλος. Είναι σημαντινό πράγμα να έχουμε καλούς συμβούλους. Γιατί από σένα ξεφεύγουν τα πράγματα μέσα στη μαγεία και την ορμή να γράψεις. Ενώ η κόρη μου και ο Αθως με είχαν προφυλάξει και μ΄έχουν προφυλάξει από πολλά, από λάθη, από πλατιασμούς…
Τις λέξεις δεν τις διαλέγω, μάλλον με διαλέγουν. Κι εγώ είμαι αυστηρή. Οι λέξεις είναι το όπλο μου για κάθε ποίημα. Νομίζω ότι προϋπόθεση είναι να εξασφαλίσω τις καλές λέξεις, τις κατάλληλες. Ναι, παιδεύομαι αρκετά. Παίρνει χρόνο. Παιδεύομαι γιατί έχω μια ανασφάλεια. Πάντοτε οφείλει να αμφιβάλλει κανείς γι΄αυτό που κάνει.
Ούτε το προφέρω, ούτε μέσα μου, ποτέ δεν λέω “είμαι ποιήτρια”, ποτέ, ποτέ. Γράφω κάτι ποιήματα, λέω. Αυτό είναι. Κι είναι πολύ αυτό.
Η θεματολογία μου είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας. Εχω μεγάλη σχέση με το θέμα μνήμη, επομένως αυτό επανέρχεται. Χρόνος, φθορά, απώλεια. Είναι ό,τι με βασανίζει και μου προκαλεί αγωνίες. Είναι μάλλον η φύση μου και όχι τα ίδια τα πράγματα. Νομίζω ότι εγώ είχα, όχι μια απαισιοδοξία, μια πίκρα. Δεν δικαιολογείται αλλιώς, από την ηλικία των δέκα επτά-δέκα οκτώ χρόνων να έχω μια πίκρα, μια μελαγχολία. Ούτε παθολογικό σύμπτωμα ήταν. Μάλλον πρέπει να ήταν κληρονομικό από τη μάνα μου. Μπορεί να μου ξεφεύγουν πράγματα, μνήμες, γιατί έζησα την Κατοχή, έζησα δύσκολα…»
«Ο χρόνος είναι εχθρός. Πραγματικά είναι τόσο άδικο πράγμα. Να σου κανονίζει τον βίο σου μια έννοια άπιαστη. Κι όμως αυτό είναι. Αν είναι κανείς τρελά αισιόδοξος, και πει «δεν βαριέσαι», και πει «έχει ο θεός», εγώ δεν το λέω. Δεν έχει ο θεός… Χρόνο δεν έχει ο θεός.
Δεν είναι φυσικό να υπάρχουν επικριτές στην ποίησή μου; Φυσικό είναι.
Οταν θυμάμαι το θέμα που είχε προκύψει με μένα και τον ρατσισμό, πολύ ταράζομαι. Ηταν το πιο άδικο πράγμα που έγινε ποτέ σε άνθρωπο. Και πιστεύω ότι με κυνηγάνε οι ατυχίες επειδή είμαι γυναίκα. Δεν είναι εύκολο, όσοι αιώνες κι αν περάσουν οι άνδρες να δεχτούν ότι οι γυναίκες είναι ίσες με αυτούς ή και καλύτερες. Γιατί συμβαίνει να υπάρχουν καλύτερες ποιήτριες από ποιητές, από κάποιους άνδρες ποιητές. Το νοιώθω ως ασυγχώρητο.
Δεν δηλώνω αριστερή, αλλά δεν δηλώνω και δεξιά. Θεωρώ λίγο κακόγουστο να πάρω μια θέση στα πολιτικά φωνάζοντας ή γράφοντας ποιήματα με πολιτικό περιεχόμενο. Δεν μου πάνε. Αν μπορούσα να έχω ενταχθεί σε μια παράταξη και να έχω μια δράση, ναι, τότε ναι. Αλλά όχι όλο λόγια…. Οταν ήταν η ΕΠΟΝ φορούσα και το καπελάκι και είχα ενθουσιασμό αλλά ήμουν παιδί.
Δεν μπορώ να συμφωνήσω στην άποψη ότι η τέχνη δεν μπορεί παρά να είναι αριστερή. Μπορεί να μην είναι αριστερή αλλά ούτε και δεξιά. Με το να μην είναι αριστερή, δεν σημαίνει ότι είναι δεξιά. Να είναι απολιτική.
Δεν ήταν τόσο ευχάριστα όλα τα πράγματα τα παλιά όταν τα συγκρίνει κανείς με τα τωρινά. Μπορεί να υπήρχε γαλήνη σε ορισμένους τομείς, αλλά νομίζω ότι πάντα είχε αγωνίες ο άνθρωπος. Πάντοτε.
Τώρα δεν μπορώ να συλλάβω κάποια πράγματα. Μου έτυχε να διαβάσω πρόσφατα ποιήματα πολιτικού περιεχομένου για την τωρινή κρίση. Δεν είναι όλα τα θέματα για να γίνουν ποίηση. Νομίζω ότι έχει πολύ κακό αντίκτυπο. Πρέπει να την ρίξεις κάτω την ποίηση, να την αδικήσεις. Το “πεινάμε” είναι μια έννοια τόσο τραγική που δεν επιτρέπεται να την κάνεις ποίημα. Είναι ασέβεια απέναντι στα δεινά. Αλλο τα ερωτικά και τα άλλα βάσανα…. Οταν βλέπω έναν πεινασμένο ξαπλωμένο στον δρόμο, το να τον κάνω ποίημα, είναι ιεροσυλία»
«Δεν ξέρω αν γίναμε όλοι πιο βάρβαροι με την κρίση. Γίναμε; Οι πλούσιοι είναι βάρβαροι απέναντί μας; Ναι, ο πλούτος είναι μια βαρβαρότητα. Γιατί είναι άνισο πράγμα. Δεν είναι το σύνηθες. Το σύνηθες είναι μια μέτρια καλή ήσυχη ζωή. Τροφή, στέγη και ολίγη ψυχαγωγία.
Το μόνο που δεν έχω καταλάβει από τη ζωή είναι γιατί πεθαίνουμε. Μόνο αυτό. Και επιμένω ότι θα υπάρχει κάποια εξήγηση, αλλά εγώ δεν θα τη δεχτώ όποια κι αν είναι. Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει; Αυτό βέβαια είναι ένα ερώτημα πολύ σωστό που με κολλάει στον τοίχο. Αλλά όπως έγινε αυτό, θα μπορούσε να γίνει κάτι άλλο. Και θεωρείται αμετακίνητο. Τώρα βέβαια η φύση θα μπορούσε να μας κρατήσει όλους πάνω στη γη; Για πάντα; Εάν δεν πεθαίναμε, θα υπήρχε το για πάντα. Οχι στα αισθήματα. Εκεί για πάντα δεν υπάρχει. Ούτε η αγάπη, εκτός από την αγάπη της μάνας για τα παιδιά, αυτή είναι για πάντα. Η άλλη, όταν μιλάμε για φιλίες, για δεσμούς, όψει δεν υπάρχει για πάντα…
Οσο για τον έρωτα, είναι το πιο ευάλωτο αίσθημα που υπάρχει στον κόσμο. Είναι μεγάλη ιστορία ο έρωτας. Είναι αυτό που δικαιώνει την ύπαρξη της ζωής. Το μόνο αντίδοτο στον θάνατο, Αλλά εξαιτίας του έρωτα, ο θάνατος είναι ανυπόφορος. Σκέφτεσαι ότι θα το στερηθείς και αυτό. Ο έρωτας είναι μια έννοια πολύ πλατιά. Δεν είναι ανάγκη να έχεις ανταποπόκριση από κάποιον. Ο έρωτας μπορεί να είναι προς ένα δειλινό, προς μια ώρα, προς έναν άνθρωπο που δεν σε ξέρει.
Ο έρωτας είναι «του ενός βασανισμού…»
Ετσι είναι αλλά είναι και κέρδος αυτουνού που αγαπάει. Αυτός που αγαπιέται μπορεί να μην τον ενδιαφέρει να αγαπιέται. Αλλά αυτός που αγαπάει έχει μεγάλη ανάταση, έστω και χωρίς ανταπόκριση μεγάλη.
«Δεν ξέρω πως θα είναι ένας μεγάλος έρωτας. Δεν μπορώ να το βάλω στο μυαλό μου. Είναι φθαρτό είδος. Πιστεύω ότι κερδισμένος είναι αυτός που αγαπάει, όχι αυτός που αγαπιέται. Αυτός που αγαπιέται δεν καταλαβαίνει τίποτα.
Μόνον ο θάνατος με φοβίζει -μια μεγάλη αρρώστια.
Επειδή έμεινα απ΄έξω και δεν επλήγην ακόμα ούτε από πόλεμο ούτε από φανατικούς, έχω μια ήρεμη ζωή και ο φόβος μου είναι ο θάνατος. Δεν μπορώ να σκεφτώ ότι θα υπάρξει ένα στάδιο χωρίς ζωή. Αγαπάω τη ζωή πάρα πολύ. Οχι δεν είναι αισιόδοξο, είναι λάθος γιατί υποφέρω στην σκέψη του θανάτου αφάνταστα. Βέβαια έχω και τις αντιφάσεις μου. Δεν θέλω να πεθάνω, αλλά καπνίζω, ενώ δεν μου επιτρέπεται .
Δεν θα ήταν άσχημο να ακολουθούμε κανόνες στη ζωή. Λιγάκι θα μας προφύλαγε από απογοητεύσεις, αποτυχίες, αλλά είναι και απόλεμο πράγμα, εκτός πολέμου δηλαδή. Γιατί πιστεύω ότι ο άνθρωπος πρέπει να τρώει και ξύλο, να πέφτει, να σηκώνεται, να έχει αυτή τη διακύμανση καταστάσεων. Ποιος τους έβγαλε όμως τους κανόνες; Και ποιος τους στηρίζει; Δεν ξέρω…
Δεν μπορώ να πάρω στο λαιμό μου το θέμα: Δεν έχω σκύψει πάνω στην πολιτική όσο πρέπει, όσο θα έπρεπε για να έχω γνώμη. Νομίζω ότι είναι δύσκολη η δουλειά τους, είναι δουλειά πειρασμών. Διευκολύνει πολύ τους πειρασμούς. Βρίσκεσαι σε μια θέση ανάμεσα σε λεφτά, σε πλούσιους, όλο αυτό κάπου σε βγάζει από τον απλό σου δρόμο….
Οχι, δεν γράφω πάντα. Μετά το τελευταίο βιβλίο, μάλλον τελείωσα. Κουράστηκα πολύ. Δεν νομίζω ότι έχω άλλο. Δεν ξέρω τώρα, αν ζήσω, πολύ θα ήθελα να γράψω. Οχι ότι χόρτασα. Οχι. Δεν έχω χορτάσει. Είμαι αχόρταγη».
