Αυτό τον χειμώνα τα θέατρα δεν ξεκίνησαν καλά. Για την ακρίβεια και πλην εξαιρέσεων, ούτε ξεκίνησαν, ούτε πάνε καλά. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που όσο και να την κρύβουμε κάτω από το χαλί δεν αλλάζει. Μάλιστα, κρύβοντάς την κάτω από το χαλί, γεμίζοντας τα θέατρα με προσκλήσεις -για να δείχνουν γεμάτα- ή αναζητώντας αιτίες που είναι τόσο παλιές όσο και ο κατακλυσμός, ούτε σοβαρή συζήτηση θα γίνει, ούτε τις αιτίες θα αναγνωρίσουμε. Θα συμβεί ακριβώς αυτό που συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια, όταν όλοι θα περιμένουν μια επιτυχία, τυχαία, για να δώσει μια ανάσα που δε μοιάζει πολύ αποτελεσματική και θα τους ξελασπώσει.
Αυτό που δείχνει η κίνηση της φετινής χρονιάς είναι ότι τα θέατρα γεμίζουν το σαββατοκύριακο αλλά τις καθημερινές είναι μισογεμάτα ή λιγότερο. Τι φταίει; Δεν υπάρχει φταίχτης. Υπάρχουν σίριαλ. Αυτή είναι η πρώτη χρονιά εδώ και χρόνια που παίρνει αναπνοή, μέσω των καινούργιων παραγωγών της, η τηλεόραση, κάτι που δεν είχε κάνει τα προηγούμενα χρόνια στη βραδινή ζώνη τόσο εντατικά και ανταγωνιστικά. Οπότε, φέτος, πολλοί μπορούν να δουν τους αγαπημένους τους ηθοποιούς και στην τηλεόραση, κάτι που είχε και αυτό να συμβεί πολλά χρόνια. Δευτέρα με Πέμπτη ο περισσότερος κόσμος, οι γυναίκες, η βασική μαγιά του θεάτρου είναι off. Βλέπουν «Μέλισσες» ή GNTM ή κάτι άλλο και αυτό το λένε οι θεαματικότητες, δε χρειάζεται μεγάλη έρευνα.
http://youtu.be/O87J4zVaRCQ
Αν γυρίσουμε πίσω, πριν την κρίση, πριν μια δεκαετία, ο φετινός χειμώνας θυμίζει πολύ εκείνον του 2008, αλλά και του 2009 και του 2010, μόνο που τότε ο κόσμος είχε και λίγο περισσότερα χρήματα. Οι παραστάσεις ήταν και τότε πολλές -οι παραστάσεις ήταν πάντα πολλές- μιλούσαμε πάντα για πληθωρισμό, αλλά στα χρόνια της κρίσης η κατάσταση ξέφυγε κυριολεκτικά. Είναι άξιο παρατήρησης ότι τα χρόνια της κρίσης το θέατρο αναπτύχθηκε, οι παραστάσεις πολλαπλασιάστηκαν, οι αίθουσες γέμισαν, ο κόσμος βγήκε από το σπίτι του και πήγε θέατρο. Γιατί δεν έβλεπε τηλεόραση. Οι παραστάσεις της χρονιάς -όχι μόνο φέτος αλλά τα τελευταία χρόνια- μπορεί να φτάνουν και τις χίλιες, όσο υπερβολικό και αν ακούγεται. Παραστάσεις που παίζονται σε διαφορετικές ημέρες, σε ό,τι χώρο μπορεί κανείς να φανταστεί και με τους ηθοποιούς που σε όλα αυτά τα χρόνια είναι με ελάχιστα ένσημα και διαλυμένες συμβάσεις να παίζουν σε δυο, τρία και πέντε έργα τη χρονιά, για να μπορέσουν στοιχειωδώς να βγάλουν τα προς το ζην.
Πληθωρισμός, κριτική και αποτέλεσμα «μηδέν»
«Ουκ εν τω πολλώ το ευ», μου είχε πει πριν χρόνια σε μια συνέντευξη ένας σκηνοθέτης, «αλλά από το πολύ έρχεται και το ευ», και αυτή είναι μια αλήθεια. Γιατί οι περισσότερες παραστάσεις -κακά τα ψέματα- είναι μέτριες και ίσως χρειάζονται πάρα πολλές στην πόλη για να ξεχωρίσουν οι πέντε-δέκα (και πολλές λέω) που κάνουν τη διαφορά όχι μόνο καλλιτεχνικά, αλλά και στο ταμείο. Ο πληθωρισμός των παραστάσεων δεν έδειξε να ανησυχεί κανέναν τα προηγούμενα χρόνια -μόνο ο Θωμάς Μοσχόπουλος με ένα κείμενό του είχε εντοπίσει τον κίνδυνο αυτής της ασυγκράτητης «ανάπτυξης» και πήρε και την ευθύνη του μέρους που του αναλογούσε σε αυτό, αλλά κανένας μάλλον δεν πείστηκε ότι θα έρθουν ίσως δύσκολες μέρες. Όποιος έχει μια θεατρική στέγη, συνήθως, την μετατρέπει σε μηχανή παραστάσεων, Δευτέρα με Κυριακή, απόγευμα με βράδυ και πάει λέγοντας, χωρίς κανένας να ανησυχήσει για ζητήματα ύφους και προσανατολισμού του κοινού που μοιάζουν ψιλά γράμματα. Και με το που ξεκίνησαν να δίνονται ξανά οι επιχορηγήσεις το πράγμα ξέφυγε εντελώς. Από την άλλη, μπορείς να πεις σε κάποιον να μην κάνει μια παράσταση, να μη δοκιμαστεί, να μην παίξει, ακόμα και με συνθήκες δύσκολες; Δε γίνεται.
Κατά τη γνώμη μου, ούτε η κριτική προλαβαίνει να δώσει μια εικόνα του τι συμβαίνει στο θέατρο, η κριτική όπως την γνωρίζαμε ακόμα και πριν και μια δεκαετία δεν υφίσταται, οι κριτικοί δε μπορούν να επηρεάσουν το κοινό, πολλές φορές επενεργούν και λιγότερο από τις γνώμες που γράφονται στα σόσιαλ μίντια, ευθύνη για το που θα προσανατολιστεί ο θεατής δεν έχει κανένας, όπως δεν έχει και τη δυναμική να γεμίσει μια αίθουσα. Η συζήτηση περί θεάτρου στα σόσιαλ μίντια που καλώς γίνεται, με τον τρόπο που γίνεται απλώς επιτείνει τη σύγχυση.
Έρχεται ένας δύσκολος Δεκέμβριος;
Ο Δεκέμβριος είναι προ των πυλών και οι δικαιολογίες καλά κρατούν. Πρώτα από όλα, φταίει ο καιρός. Παλιά στα θέατρα έλεγαν πως όταν δεν έχεις επιτυχία φταίει ο καιρός, το ποδόσφαιρο, κλπ. κλπ. Μπορεί να μην έχει κρύο, όντως, αλλά δεν καθόμαστε και με τα ξεμανίκωτα στις πλατείες, ούτε τα καφέ, οι ταβέρνες και οι πλατείες είναι γεμάτες Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη βράδυ.
Ρωτώντας γύρω μου ανθρώπους που πάνε στο θέατρο μια φορά το μήνα, τους βλέπω φέτος να περιμένουν να ακούσουν το καλό έργο και μετά να αποφασίσουν να δώσουν τα είκοσι ευρώ, γιατί το θέατρο δεν είναι και πολύ φθηνό, άρα μέχρι να βγει η «βρώμα», θα πλησιάσουν οι γιορτές, ενώ πλησιάζει και η περίφημη επικίνδυνη «κοιλιά» των αρχών Δεκεμβρίου. Τα θέατρα που έχουν ωφεληθεί στην αρχή της σεζόν είναι αυτά που έκαναν προσφορές για τις παραστάσεις τους (έχουμε δει και 3 κι πέντε και επτά ευρώ για παράδειγμα), ενώ μέσα στη χρονιά οι θεατρόφιλοι κυνηγάνε τα φθηνότερα εισιτήρια μιας καθημερινής που φέτος όμως δε δείχνουν να κινούνται πολύ.
Η δεύτερη εξήγηση που ακούω συχνά είναι ότι ο θεατής έχει χάσει αληθινά τη μπάλα. Πριν καταλάβει σε ποιο έργο παίζει ένας ηθοποιός, βλέπει την αναγγελία της επόμενης παράστασης που ανεβαίνει σε δυο τρεις μήνες, γιατί και οι δημόσιες σχέσεις των θεάτρων έχουν τρελαθεί, «σπρώχνοντας» άπειρες παραστάσεις χωρίς πυξίδα, χωρίς να προλάβουν να τις προσανατολίσουν σε κοινό και γούστα. Όσοι είμαστε αποδέκτες των μέιλ της επικοινωνίας των θεάτρων, ξέρουμε ότι τουλάχιστον κάποιοι από αυτούς κυριολεκτικά «τα δίνουν όλα» αλλά ότι και να κάνουν δεν αλλάζει η κατάσταση. Οπότε στο καλάθι «όλα για όλους» δε μπορεί παρά μια παράσταση να κινείται στο τυχαίο, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι τυχαία γίνεται κάτι επιτυχία, αυτό το συμπέρασμα θα αδικούσε πολλούς ανθρώπους.
Η συζήτηση για το πώς θα φτιάξεις κοινό, πώς θα προσανατολιστείς σε ένα κοινό, πώς θα επιμείνεις στη δημιουργία ενός κοινού, λείπει εντελώς από την ατζέντα. Όχι γιατί δεν υπάρχουν άνθρωποι, δεν υπάρχει ταλέντο ή δεν υπάρχουν προθέσεις. Απλά, επειδή δεν υπάρχει χρόνος, κεφάλαιο και επιμονή για να χτιστεί μια καινούργια δομή όπως αυτή έγινε στη δεκαετία του ΄90. Σήμερα η εποχή θέλει κάτι διαφορετικό αλλά με την ταχύτητα και χωρίς φρένο δε μπορεί να φτάσει πουθενά το θέατρο, μάλιστα κινδυνεύει να τσακιστεί χωρίς ελπίδα να διορθωθεί η βλάβη.
Φέτος είναι η πρώτη χρονιά που θα έχουμε επιτυχημένες παραστάσεις και επαναλήψεις αλλά πολύ λιγότερες από προηγούμενες χρονιές. Τα θέατρα δεν πάνε καλά, αυτό δεν είναι ευχάριστο, κανένας δε θέλει να δουλεύουν λιγότεροι ηθοποιοί, κανένας δε θέλει να κατέβουν παραστάσεις, αλλά αυτό μοιάζει μοιραίο. Θα γυρίσουμε πίσω στη συζήτηση που γινόταν πριν από δέκα χρόνια, αλλά αυτή τη φορά και αφού δεν έχουμε μπροστά μας ορατή μια νέα κρίση, ας την κάνουμε πιο ειλικρινά και με μεγαλύτερη σαφήνεια. Για να δούμε και τι μας αρέσει και τι μας λείπει, αλλά και πόσο. Όχι ότι αυτή η συζήτηση -αν γίνει- θα προσφέρει και λύσεις.
via thetoc.gr
