Ο απήγανος είναι ένα από τα σημαντικότερα βότανα της φαρμακευτικής και έχει πολλούς συμβολισμούς και χρήσεις. Από την αρχαιότητα χρησιμοποιήθηκε από διάφορους λαούς που πίστευαν ότι η έντονη και δυσάρεστη οσμή του, διώχνει την αρνητική ενέργεια και προστατεύει από το «κακό μάτι».
Για χιλιετίες, η Ruta graveolens, το βότανο της χάριτος και της μεταμέλειας, ο γνωστός απήγανος, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην παραδοσιακή και λαϊκή φαρμακευτική σοφία. Έχει επίσης μια πολύχρωμη ιστορία. Θεωρείται ότι ήταν το φυτό που χρησιμοποίησε ο Οδυσσέας για να προστατευτεί από τα μάγια της παντοδύναμης Κίρκης. Συμβολίζει την ανθρώπινη λύπη, τον πόνο της ψυχής αλλά και την μεταμέλεια και ίσως για το λόγο αυτό οι Καθολικοί τον χρησιμοποίησαν για να ραίνουν με αγίασμα το εκκλησίασμα. Ευρεία ήταν και η χρήση του από την αρχαιότητα ως αντίδοτο στις δηλητηριάσεις. Η μορφή του φύλλου του αποτέλεσε τη βάση για το σχεδιασμό των σπαθιών στα χαρτιά της τράπουλας. Είναι γνωστό όχι μόνο σαν φαρμακευτικό χολαγωγό φυτό της λαϊκής ιατρικής αλλά και σαν ζωντανό βαρόμετρο. Όταν υπάρχει ξηρασία στην ατμόσφαιρα, τα φύλλα του είναι ζαρωμένα και διπλωμένα, ενώ όταν η υγρασία αυξάνεται, ξεδιπλώνονται και ανοίγουν.
Ο Αριστοτέλης το χαρακτήρισε απαραίτητο βότανο για την αντιμετώπιση της νευρικότητας και ο Πλίνιος κατέγραψε ότι χρησιμοποιήθηκε από τους καλλιτέχνες για να ενισχύσει την υγεία των ματιών. Τον σκόρπιζαν στα πατώματα των δικαστηρίων και οι δικαστές τον έφεραν επάνω τους για να προστατευτούν από τις ασθένειες και τους ψύλλους που τόσο συχνά είχαν οι φτωχοί φυλακισμένοι. Ο απήγανος θεωρείται ότι έφθασε στη νότια Ευρώπη μέσω της βόρειας Αφρικής και της Μεσογείου. Αυτός ο ανθεκτικός αειθαλής θάμνος καθιερώθηκε σε ολόκληρη την ήπειρο και, με τη βοήθεια της βρετανικής και ισπανικής αποικιοκρατίας, έγινε ένα από τα αγαπημένα φυτά στους εξοχικούς κήπους στις Δυτικές Ινδίες, την Ινδία, το Μεξικό και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα είναι ένα πολιτογραφημένο μέλος της χλωρίδας τόσο της Βόρειας όσο και της Νότιας Αμερικής και ευδοκιμεί εύκολα από μόνος του ακόμη και κατά μήκος των οδών.
Οφέλη για την υγεία
Ιστορικά, έχει χρησιμοποιηθεί για να ανακουφίσει τον πόνο που σχετίζεται με την ουρική αρθρίτιδα, τους ρευματισμούς και την ισχιαλγία. Μαζί με την ανακούφιση των δυσάρεστων επιπτώσεων των αερίων και του κολικού, θεωρήθηκε ότι αποβάλλει τα σκουλήκια από το σώμα και έχει χρησιμοποιηθεί για την προώθηση της εμμηνόρροιας. Παρόλο που είναι απίθανο να κρατήσει τις… μάγισσες μακριά, το βότανο διαθέτει μια ποικιλία από θεραπευτικές ενώσεις που προσυπογράφουν τις παραδοσιακές φαρμακευτικές χρήσεις του. Περιέχει πτητικά έλαια, αλκαλοειδή, φλαβονοειδή, λιγνάνες και υδροξυκουμαρίνες που του προσδίδουν μια ποικιλία φαρμακευτικών ιδιοτήτων ως αντισπασμωδικό, αντιφλεγμονώδες, αντιμικροβιακό, αντιμυκητιασικό και εμμηναγωγό.
Συστήνεται επίσης ως χωνευτικό και για την τόνωση της όρεξης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί φρέσκο ή αποξηραμένο με τη μορφή τσαγιού ή έγχυσης ακόμη και λαδιού. Ομοιοπαθητικά παρασκευάσματα είναι διαθέσιμα για τη θεραπεία της αρθρίτιδας και του πόνου των αρθρώσεων. Θεωρείται ως τονωτικό της κυκλοφορίας και μία από τις παραδοσιακές χρήσεις του ήταν η ενίσχυση των τριχοειδών και ο έλεγχος της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Θεωρείται επίσης ότι βελτιώνει τη γενική ροή του αίματος και διασφαλίζει τη σωστή κυκλοφορία στην καρδιά. Έχει κατευναστικές ιδιότητες και μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα της έντασης και του άγχους. Κρατά μακριά μύγες, κουνούπια και κατσαρίδες.
Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες
Ο απήγανος δεν είναι από τα πιο συνιστώμενα βότανα και υπάρχει λόγος. Είναι τοξικός σε όλες τις μορφές του, αν και πιστεύεται ότι είναι ασφαλής στις σωστές μικρές δόσεις. Μπορεί ωστόσο να προκαλέσει διάφορες παρενέργειες όπως εξανθήματα, αλλαγές στη διάθεση, αναστάτωση στο στομάχι, ζάλη και προβλήματα ύπνου. Οι έγκυες γυναίκες και εκείνες που θηλάζουν δεν πρέπει να τον χρησιμοποιούν καθώς έχει έμμεσες ιδιότητες που μπορούν να προκαλέσουν αιμορραγία και άμβλωση. Τα παιδιά όπως και τα άτομα με προϋπάρχουσες ασθένειες του ήπατος ή των νεφρών πρέπει να αποφεύγουν το βότανο. Σε κάθε περίπτωση, συμβουλευτείτε το γιατρό σας πριν τον χρησιμοποιήσετε.
Φωτεινή Πουρνάρα, itrofi.gr/
