Γράφει ο Γιώργος Δήμος
Το Nikolaou Residence και η γκαλερί Ζουμπουλάκη παρουσιάζουν την ομαδική έκθεση «Πέτρες Αιγίνης και άλλες θάλασσες στο ατελιέ του Νίκου Νικολάου», σε επιμέλεια Ίριδας Κρητικού, στους χώρους του σπιτιού του Νίκου Νικολάου (1909 – 1986) στην Αίγινα, υπό την αιγίδα του Δήμου Αίγινας και του 16ου Fistiki Fest. Η έκθεση θα εγκαινιαστεί το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσει έως τις 26 Οκτωβρίου 2025.
«Η ωμή φύση της πέτρας, η συγκλονιστική δύναμή της που δεν της στερεί τίποτε από την ευαισθησία της, η γόνιμη εφευρετικότητα της φόρμας και η δυνατότητά της για μια πλήρη τρισδιάστατη απόδοση» αποτελεί σταθερά την αφετηρία της ποίησης, γράφει ο Henry Moore που ξεκίνησε να μαζεύει πέτρες στα τριάντα του χρόνια το 1929, γοητευμένος από την επίδραση της φύσης στην ωμή ύλη τους, ενώ κατά τη διάρκεια της ζωής του εργάστηκε με περισσότερα από σαράντα διαφορετικά είδη λίθων, πειραματιζόμενος με τεχνικές, υλικά και αισθητικές λύσεις και μετατρέποντας σταδιακά τη συλλογή τους σε ιεροτελεστία, και σε μια συνεχώς ανανεούμενη σχέση με τη φόρμα. «…μερικές φορές για διαδοχικά χρόνια βρέθηκα στην ίδια ακτή –αλλά κάθε χρόνο ένα νέο σχήμα βότσαλου αιχμαλώτιζε το βλέμμα μου, σχήμα που την περασμένη χρονιά, αν και ήταν σε αφθονία εκεί, δεν είχα καν προσέξει…», γράφει ο ίδιος, περιγράφοντας τη διαδικασία της αναζήτησης και συγκομιδής των λίθων που προσέλκυαν την προσοχή του.
Γοητευμένος από την Αίγινα και το διαπεραστικό της φως, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ο Υδραίος Νίκος Νικολάου ακολουθώντας στο νησί τον συμφοιτητή και επιστήθιο φίλο του Χρήστο Καπράλο, αλλά επίσης τον Τάκη Καλμούχο, τον Νίκο Καζαντζάκη και τόσους ακόμη ανθρώπους του πνεύματος που είχαν προηγηθεί, αγόρασε με τη σειρά του μια έκταση 2,5 στρεμμάτων στα Πλακάκια. Από το 1964 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο νησί, μεταφέροντας εκεί και το εργαστήριό του που έμελλε να γίνει τόπος συνάντησης όλων. Λίγα χρόνια μετά, ο αδελφικός του φίλος Γιάννης Μόραλης, ακολούθησε κι εκείνος. Στο σπίτι αυτό του Νίκου και της Αγγέλας «το ανοιχτό σπίτι όλες τις ώρες», ενός ανθρώπου για τον οποίο «δεν ήξερες πού άρχιζε η Τέχνη του, η ζωγραφική του και πού τελείωνε η Τέχνη της ζωής», όπως γράφει ο Γιάννης Νεγρεπόντης και όπως και η ίδια το ανακαλώ με τις ατελείωτες βεγγέρες του, ανάμεσα στις ελαιογραφίες, τις νωπογραφίες και τα γλυπτά και τις λίθινες ενθέσεις, βρήκαν επίσης λίγα χρόνια αργότερα θέση περίβλεπτη οι ζωγραφισμένες πέτρες. Πέτρες που ο Νικολάου μάζευε προσεκτικά από την Αίγινα, την Επίδαυρο και αλλού, πέτρες που έγιναν πρόσωπα με μάτια τεράστια σαν φαγιούμ, πέτρες που έγιναν γυναικεία κορμιά κι ερωτικά συμπλέγματα του θέρους. «Πηγαίνοντας μαζί μας και με τα άλλα του ανίψια απέναντι, στην Επίδαυρο», αφηγούνται η Δάφνη και ο Θοδωρής Ζουμπουλάκης: «ο Νικολάου στεκόταν στον ήλιο και κοιτούσε τις πέτρες, τις σήκωνε, τις εξέταζε, τις ακουμπούσε πάλι κάτω απαλά, σε μια διαδικασία που κρατούσε για ώρες, αφήνοντας εμάς εξαντλημένους και διαλέγοντας εντέλει μία-μία μερικές από τις εκατοντάδες που είχε μελετήσει. Επέστρεφε και τις ζωγράφιζε». Παρόμοιες ιστορίες συγκομιδής, μου αφηγήθηκε με τη σειρά της και η Αγγελική Κλαυδιανού, μνήμες από τις θαλασσινές εκδρομές με το δικό τους σκαρί και τον Νικολάου να ψάχνει προορισμούς συγκομιδής ιδανικούς εν πλω. «Αυτό το σχέδιο μόνο περιμένανε», έλεγε ο Νικολάου σε ένα αφιέρωμα στην τέχνη του στην εκπομπή «Μονόγραμμα» για τις πέτρες που ζωγράφιζε. «Τις δυναμώνει, τις ξεσκεπάζει. Αυτό το αισθάνομαι».
Οι πέτρες του Νικολάου που σε κοιτούν κατάματα, οι πέτρες που η μνήμη της συγκομιδής και της φιλοτέχνησής τους ακουμπά εκείνη του Moore και του Καπράλου, αλλά και άλλων, όπως εκείνη του Ρίτσου και της Κατράκη, που συντελέστηκε ως τρόπος πνευματικής διάσωσης σε ακρογιαλιές εξορίας, γίνονται τώρα η αφορμή για έναν νέο διάλογο με ζωγράφους και γλύπτες που τις αναζητούν με το ίδιο πάθος και τις χρησιμοποιούν κι εκείνοι διαχρονικά στο έργο τους. Διασώζοντας, λαξεύοντας, ενθέτοντας, μεταμορφώνοντας και ζωγραφίζοντάς τις. Δημιουργώντας με αυτές οργανικές νέες φόρμες, εγκαταστάσεις και γλυπτά σώματα με αιχμές, εσοχές και εγκοπές, εγχάρακτα περιδέραια, ζωγραφισμένες φιγούρες με καμπύλες και συνευρέσεις και ιστορίες συντετμημένες με ελεύθερα σημεία φυγής. Κάθε πέτρα που παρουσιάζεται εδώ, στο ατελιέ του Νικολάου, συναντώντας τις δικές του πέτρες, έχει κι αυτή τη δική της ιστορία. Έχοντας κάποτε περισυλλεγεί στην Αίγινα, την Επίδαυρο, την Ύδρα, την Αττική, την Εύβοια, τη Μυτιλήνη, τη Μάνη, τις Κυκλάδες, την Κρήτη, την Κύπρο και αλλού, κάθε πέτρα των 27 συμμετεχόντων καλλιτεχνών, έχει τραπεί σε νέο παλλόμενο οργανικό σώμα.
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες:
Ηώ Αγγελή, Αλεξάνδρα Αθανασιάδη, Έλενα Βότση, Κατερίνα Γιάννακα, Βένια Δημητρακοπούλου, Ανδρέας Θεοδώρου, Νίκος Καλαφάτης, Μαριγώ Κάσση, Αγγελική Κλαυδιανού, Σπύρος Κόικας, Νεκτάριος Κοντοβράκης, Γιώργος Κόρδης, Τάσος Λιακόπουλος, Παναγιώτης Μαρίνης, Παναγιώτης Μπελντέκος, Ελένη Μυλωνά, Ανδρέας Νικολάου, Βασίλης Νικολάου, Χρίστος Παπαδάκης, Iris Papamarkou, Βαγγέλης Πολύζος, Βαγγέλης Ρήνας, Γιώργος Σκλάβαινας, Νίκος Σκλαβενίτης, Βάσω Τρίγκα, Θεοδώρα Χωραφά, Γιάννης Ψυχοπαίδης.
Εγκαίνια: Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου 2025, 13:00-16:00
Διάρκεια: 13 Σεπτεμβρίου – 26 Οκτωβρίου 2025
Διοργάνωση: Nikolaou Residence & Γκαλερί Ζουμπουλάκη
Υπό την Αιγίδα: Δήμος Αίγινας & 16ο Fistiki Fest
Επιμέλεια: Ίρις Κρητικού
